Normaal gesproken publiceer ik hier blogs over mijn onderzoek naar het onderwijs tijdens de Duitse bezetting in Nederland. Naast onderzoeker, ben ik geschiedenis docent op een internationale middelbare school. Vandaag een blog over oorlog in de klas in 2016; ik schrijf over het bezoek van een “levende bron” in mijn klas.
Tien leerlingen zitten in een kring in de klas aandachtig te luisteren naar een oudere dame op een regenachtige donderdagmorgen. Het is muisstil in de klas, de zachte stem van de ooggetuige verteld over een harde werkelijkheid, iets meer dan vijfenzeventig jaar geleden. Hoe zij als baby met haar familie vluchtte uit Polen naar Rusland omdat zij Joden waren. Hoe zij, samen met andere vluchtelingen werden afgevoerd naar “opvangkampen” in Siberië. Hoe de zij de kou en het weerbarstige landschap in Siberië kon ontvluchten en naar Oezbekistan kon komen. Daar ging ze naar school. Het portret van Stalin, wat in de klas hing, vond ze maar eng. Lenin daarentegen leek haar een vriendelijke man, zo op het eerste gezicht. Thuis werd er Jiddisch tegen haar gesproken, zijzelf praatte Pools terug en op school en op straat was de voertaal Russisch. Al deze tijd, tijdens de dwaaltochten door Oost Europa, leefde zij met haar familie in kleine kamertje bij elkaar, nooit groter dan de helft van een klaslokaal. Hierdoor leerde ze dat het allerbelangrijkste was dat je als familie er voor elkaar bent en voor elkaar zorgt. Toen het einde van de oorlog een feit was, vertrok ze met haar moeder naar Polen. Vader en grootmoeder hadden de oorlog niet overleefd. Uiteindelijk kwamen ze in 1946 in Amsterdam terecht. Hier groeide ze op en leeft ze, tot de dag van vandaag.
Een indrukwekkend verhaal van een slachtoffer van de Tweede Wereldoorlog, op de vlucht voor vervolging, op zoek naar een veilig thuis. Na haar bijzondere verhaal konden leerlingen vragen stellen. Een leerling wilde graag weten wat ze het aller moeilijkste heeft gevonden aan deze periode van haar leven. Met zachte stem en zachte blik in haar ogen vertelde ze hem dat ze nergens het gevoel heeft “thuis” te zijn. Hoewel Poolse vanaf haar geboorte, voelt ze zichzelf niet een echte Pool. Nederland is een fijn land om te leven, maar ze voelt zich niet zo’n Nederlander als bijvoorbeeld haar eigen kinderen en kleinkinderen. De meeste van mijn leerlingen knikten bevestigend. Al hebben zij niet de traumatische ervaringen van op de vlucht zijn meegemaakt en hebben zij niet midden in een oorlog moeten overleven, ook zij kennen het gevoel van zich nergens thuis voelen. Wanneer een leerlingen wordt gevraagd waar hij vandaan komt heeft hij niet direct een antwoord. Zijn vader heeft een dubbele nationaliteit, net zoals zijn moeder en hij heeft in zijn korte leven al in vier verschillende landen gewoond. Waar is dan nog “thuis”? En waar kom je dan vandaan?
Het blijven bijzondere momenten, wanneer ooggetuigen van de Tweede Wereldoorlog de tijd en de moeite nemen om leerlingen een middag te vertellen over hun ervaringen. Welk verhaal er ook wordt verteld, altijd zijn er wel raakvlakken met de leefwereld van de leerlingen. Altijd ontstaat er wel een vorm van begrip en contact tussen beide, ongeacht het grote leeftijdsverschil. Wanneer de vrouw met de zachte stem en de vriendelijke blik het lokaal uitloopt kijk ik naar de gezichten van de leerlingen. Ze zijn onder de indruk van de kracht van haar verhaal. Ik weet zeker dat deze ontmoeting hen nog lang bij zal blijven.
Benieuwd geworden naar het persoonlijke verhaal van de ooggetuigen? Bronia Davidson heeft een boek geschreven over haar oorlogservaringen. “Vlucht naar het Oosten” te verkrijgen via deze link.
Ook een ooggetuige uitnodigen voor op jouw school? Landelijk Steunpunt Ooggetuigen WOII – Heden brengt je graag in contract met de ooggetuigen!
Oorlog in de klas 